naglowek

biografia
OKRES G£OGOWSKI
***
OKRES KRAKOWSKI

Akademia Krakowska
POWSTANIE AKADEMII KRAKOWSKIEJ
***
SCHOLASTYKA
I SPOSÓB NAUCZANIA NA UNIWERSYTETACH ¦REDNIOWIECZNYCH

dzia³alno¶æ naukowa
ASTRONOMIA
I ASTROLOGIA

***
GEOGRAFIA
I "MEDYCYNA"

***
LOGIKA I FILOZOFIA

Komentarz do metafizyki
ZNACZENIE EDYCJI TEKSTU - RYSZARD TATARZYÑSKI
***
COMMENTARIUS IN "METAPHYSICAM" ARISTOTELIS -
SPIS TRE¦CI

dodatki
INDEKS
WA¯NIEJSZYCH
DZIE£
G£OGOWCZYKA
WG HIERONIMA
SZCZEGÓ£Y

***
INDEKS
WA¯NIEJSZYCH
DZIE£
G£OGOWCZYKA
WG
FELIKSA
BENTKOWSKIEGO
(1814)

***
FRAGMENT
Z KRONIKI
D£UGOSZA
DOTYCZ¡CY
POWO£ANIA
UCZELNI
W KRAKOWIE

***
JAK SZUKAÆ JANA
Z G£OGOWA W
INTERNECIE
I
BIBLIOGRAFIACH

***
LEONARD
COX
MOWA POCHWALNA
[...]
NA CZE¦Æ
PRZES£AWNEJ
AKADEMII
KRAKOWSKIEJ
(1518)

***
BIBLIOGRAFIA
DO BADAÑ
NAD
JANEM
Z G£OGOWA

***
LITERATURA
CYTOWANA
I
WYKORZYSTANA
PRZY
TWORZENIU
STRONY

linki

LICZNIK ODWIEDZIN

STRONA G£ÓWNA

KONTAKT:
Micha³ Urbanowski
urbanowski.michal@wp.pl
© AD 2003

JANA Z G£OGOWA KOMENTARZ DO METAFIZYKI
ZNACZENIE EDYCJI TEKSTU - RYSZARD TATARZYÑSKI1

"Pisma Jana z G³ogowa, jednego z najwybitniejszych mistrzów Akademii Krakowskiej drugiej po³owy XV wieku, prezentuj± nam pogl±dy i zainteresowania epoki. Najwa¿niejsz± dziedzin±, w której ujawniaj± siê podstawowe i pierwsze zasady rzeczywisto¶ci oraz rozumienia bytu jest sfera metafizyki, czyli filozofii bytu.

Z wielu bardzo licznych dzie³ Jana z G³ogowa2 komentarz do "Metafizyki" Arystotelesa stanowi jeden ze znaczniejszych tekstów filozoficznych zachowanych w rêkopisach, który nie by³ dot±d publikowany3 w odró¿nieniu od innych traktatów , których wiêkszo¶c zosta³a wydana drukiem jeszcze za jego ¿ycia, b±d¼ nied³ugo po jego ¶mierci. Na komentarz ten zwróci³ pierwszy uwagê K. Michalski w swej rozprawce "Tomizm w Polsce na prze³onie XV i XVI wieku"4. Drugi rêkopis we Wroc³awiu odnalaz³ M. Grabmann. Cenne informacje bibliologiczne oraz dane na temat charakteru dzie³a podane s± u Birkenmajera w jego "Stomata Copernicana". Na uwagê zas³uguj± przeprowadzone tam wywody i porównania dzie³ Kopernika z Komentarzem do "Metafizyki", które wskazuj±, ¿e tre¶æ tego komentarza znana by³a M. Kopernikowi podczas jego studiów krakowskich. Pewne przes³anki heliocentryzmu zawarte w rozwa¿aniach o tym, ¿e S³oñce, jako "najgodniejsza" z planet, rz±dzi ich ruchami mog³y stanowiæ jedno ze ¼róde³ inspiracji przysz³ej doktryny Kopernika5. Kwestie Jana z G³ogowa do "Metafizyki", w odró¿nieniu od jego drugiego komentarza do tego¿ dzia³a Arystotelesa powsta³ego w roku 1501 w formie ekspozycji marginalnej i interlinearnej6, nie s± materia³em do wyk³adów, lecz wynikiem æwiczeñ, czyli dysput sobotnich prowadzonych przez Jana z G³ogowa7. "Nie mamy ¿adnej bezpo¶redniej wskazówki co do tego, kiedy Jan z G³ogowa prowadzi³ zajêcia z metafizyki na podstawie tych kwestii. Na pewno po roku 1467, kiedy to zosta³ magistrem, a zapewne przed 1487 (jest to data od której zachowa³y siê zapiski dziekañskie w "Ksiêdze pilno¶ci", która nie wymienia zajêæ Jana z G³ogowa z "Metafizyki"). Wiemy te¿, ¿e Jan z G³ogowa czerpie w swym komentarzu z kwestii do "Metafizyki" w³oskiego filozofa Gabriela Zerbi. Dzie³o to zosta³o wydrukowane w roku 1482. Je¶li przyj±æ, ¿e Jan z G³ogowa korzysta³ z którego¶ z inkunabu³ów tego dzia³a zachowanych w Krakowie, to nale¿a³oby okres powstania komentarza G³ogowczyka zacie¶niæ do lat 1482 - 14878. Analizê pogl±dów filozoficznych Jana z G³ogowa w oparciu o fragmenty wydawanego tekstu podaje po raz pierwszy p. Z.W³odek9. Znaczenie tego tekstu dla formacji przysz³ego astronoma jak i ca³ej filozoficznej Szko³y Krakowskiej trudno przeceniæ.

Komentarz Jana z G³ogowa do "Metafizyki" zachowa³ siê w dwóch odpisach. Pierwszy z istniej±cych znajduje siê w rêkopisie Biblioteki Uniwersyteckiej we Wroc³awiu o sygnaturze IV Q 14, f. 6r - 12810. Drugi odpis jest w rêkopisie Biblioteki Jagielloñskiej o sygnaturze 2453, f. 2r - 152r11.

<< WSTECZ * GÓRA STRONY * DALEJ >>


[1] wyd. R. Tatarzyñski, Jana z G³ogowa Komentarz do metafizyki, Warszawa 1984, s. 10., Z powy¿szego pochodzi ca³o¶æ tekstu oraz przypisów.
[2] Katalog dzie³ Jana z G³ogowa zobacz: W. Señko "Wstêp do studium nad Janem z G³ogowa", "Mat.Stud.Zak³.Hist.Filoz.Star.¦redn." 1: 1961, cz.2, 3:1964.
[3] Wyj±tek stanowi± dwie kwestie w t³umaczeniu T.W³odarczyka zamieszczone w "Filozofia i my¶l spo³eczna w XIII - XV wieku", wybra³, pracowa³ J.Domañski, s. 383-408.
[4] SPAU, t.XXI (1916), nr 2, s. 6-11.
[5] "Stomata Copernicana", Kraków 1924, s. 121-126; "Filozofia i my¶l spo³eczna XIII - XV wieku", s. 382.
[6] Ekspozycja Jana z G³ogowa mie¶ci siê w rkps BJ 2090, f. 2r - 281r. Por. Markowski M., W³odek Z., "Repertorium commentariorum medii aevi in Aristotelem Latinorum quae in Bibliotheca Iagellonica Cracoviae asservantur", Wroc³aw 1974, s. 109-110; Fr. Wilczek, Odpis rêkopisu BJ 2090, Arch. IFiS PAN.
[7] W. Señko, "Wstêp do studium..." cz. I, s. 43.
[8] Z. W³odek, "Filozofia bytu" w: "Dzieje filozofii ¶redniowiecznej w Polsce" pod red. Z. Kuksewicza, t. III, s. 28, przypis 54.
[9] Z. W³odek, op. cit., oraz "Problem doskona³o¶ci formy i bytu z³o¿onego" w "Studia z teorii poznania i filozofii warto¶ci", praca zbiorowa pod red. W.Stró¿ewskiego. Wroc³aw - Warszawa - Kraków - Gdañsk 1978.
[10] Z. Kuksewicz, Opis rêkopisu BUWr. IV Q 14 w: "Mediaevalia Philosophica Polonorum", IV, Warszawa 1959. Odpis ten powsta³ zapewne w Krakowie oko³o 1490 r., kopist± by³ Blasius de Transsilvania (bak. Uniw. Krak. w r. 1489, liber prom. s. 106).
[11] Rêkopis by³ w³asno¶ci± Micha³a z Wroc³awia. Opis rêkopisu BJ 2453 spporz±dzi³a Fr. Wilczek, Arch. IFiS PAN. Por. M. Markowski, Z. W³odarek, "Reportorium", s. 122-123.